Nieuwsbrief #171 Uitsterven is doodnormaal
Nieuwsbrief over natuur en wetenschap in Nederlands
Uitsterven is doodnormaal!
De schattingen lopen nogal uiteen, maar er leven op aarde tussen de 1,5 en 2,1 miljoen soorten dieren, planten en schimmels. Dat is nog geen procent van het aantal uitgestorven soorten , dat de 200 miljoen zeker overstijgt. Zoals het woord het al zegt, uitsterven is doodnormaal.
De variatie in bestaansduur van een soort is enorm. Sommige soorten houden het miljoenen jaren uit, andere slechts een fractie van een jaar. Normaal gesproken sterven ieder honderd jaar zo’n 200 soorten uit. Toch kan het met dat uitsterven ook behoorlijk uit de hand lopen. In de geschiedenis van het leven op aarde kennen we inmiddels vijf uitsterfgolven, periodes waarin meer dan 70%, en in sommige gevallen zelfs 90 % van alles soorten op aarde het loodje legden.
De oorzaak: vulkanisme, klimaatverandering en inslagen van meteoren. Maar volgens veel biologen zijn we nu aanbeland in de zesde uitsterfgolf en die wordt veroorzaakt door de mens.
Veel nieuwe levensvormen zijn ontstaan in relatief warme oceanen in de vroege periodes van het Cambrium en het Ordovidum, 541-443 miljoen jaar geleden. Paleontologen spreken van een explosie van leven. Daaronder waren ook onze eerste voorouders in de vorm van voorlopers van de chordaten en daarmee van de gewervelden dieren. Er kwam een einde aan dit rijke leven in zee door een plotselinge afname van CO 2 in de lucht. Gevolg: een aanhoudende koudegolf, zeespiegeldaling en een sterfte van 85% van alle toen bestaande soorten. Nieuwe levensvormen grijpen hun kans, op het land groeien planten en bossen, het wordt weer warmer, insecten zwermen uit, en de eerste.gewervelde dieren verlaten het water.
Maar 75 miljoen jaar later is het weer raak, een nieuwe koudegolf die drie miljoen jaar aanhoudt, misschien ten gevolge van de inslag van meteorieten, en weer overleeft zo’n 70% van alle soorten het niet, vooral die in ondiepe zeeën leefden. Uitsterfgolf nummer drie is de grootste ooit, 95% van alle soorten in zee verdwijnen, 251 miljoen jaar geleden. Lava, aswolken en boeikasgassen ontsnappen uit grote vulkaangebieden in Siberië. Een derde van de insectensoorten verdwijnen. De temperatuur stijgt tot wel 40 graden Celsius, op het land sterft 70% van de soorten uit en de oceanen verzuren. De trilobieten, geleedpotigen die qua uiterlijk wat lijken op uit de hand gelopen pissebedden, beheersten 250 miljoen jaar lang de zeebodem, overleefden twee extinctiegolven maar verdwijnen nu van de aarde. Klimaatverandering vijftig miljoen jaar later nekt vooral de op het land levende dieren, 80% van de soorten verdwijnt, waaronder veel voor ons nu exotische ogende reptielensoorten als de vliegende pterosauriërs en de in zee heersende plesiosauriërs en ichtyosauriërs. Maar als steeds, er ontstond weer ruimte voor anderen, in dit geval vooral voor de dinosauriërs. Daar komt in de vijfde en best gedocumenteerde uitsterfgolf, 66 miljoen jaar geleden, abrupt een eind. Een komeetinslag veroorzaakt, mogelijk samen met vulkanisme, langdurige zonsverduistering. Alle dinosauriërs, op de vogels na, redden het niet meer, en daarmee ontstaat een kans voor de zoogdieren, inclusief de voorouders van de mens.
Volgens sommige onderzoekers leven we nu al in de aanzet voor de zesde extinctiegolf. Een heel bijzondere, want in het antropoceen,zoals zij het tijdperk waarin de mens door zijn activiteiten vooral vanaf de industriële revolutie een buitensporige invloed op klimaat en onze biosfeer uitoefent noemen, gaan de zaken wel weer erg hard. Zo’n dertig procent van alle soorten zijn op dit moment acuut bedreigd. En met de vernietiging van de leefomgeving kan dat aantal heel snel oplopen, nog afgezien van de gevolgen van de door de mens veroorzaakte klimaatverandering. Er zijn nog steeds mensen, waaronder opvallend veel politici, die denken dat zij een zesde uitsterfgolf zouden kunnen overleven. Het mooi is dat het leven na ons vast weer heel interessant wordt.
Vijf tips ter verwerking van ons uitsterven:
1) Bezoek een natuurhistorisch museum, en bekijk fossielen die het rijke leven laten zien dat ooit was.
2) Lees het boek “de reuzensalamander” van Jelle Reumer, over de geschiedenis van de paleontologie.
3) Kijk naar afleveringen van “the future is wild”, een serie van 13 episodes uit 2002, die ons laten zien hoe het leven ook zonder ons verder zal gaan.
4) Ga naar een (goeie) dierentuin en verbaas je over exotische levensvormen
5) Nog beter, maak een wandeling en verwonder je over elke plant, elk dier, elke paddenstoel die je ziet, we zijn afhankelijker van alle levende wezens om ons heen dan we denken
Blijf op de hoogte!
Wil je meer weten over de geheimen achter ons drinkwater en andere fascinerende natuur- en wetenschapsonderwerpen? Abonneer je dan op onze podcast en Substack via mennoenerwin.nl, en mis geen aflevering meer. Direct naar de podcast ? Klik hier
