Nieuwsbrief #177 Microplastics, in onze hersenen zitten inmiddels ruim twee plastic zakjes.

Nieuwsbrief over natuur en wetenschap

Luister hier de podcast

Microplastics, in onze hersenen zitten inmiddels ruim twee plastic zakjes.

Het leek zo’n geweldige ontwikkeling, de ontwikkeling van plastics. De koppeling van series eenvoudige chemische verbindingen uit de groep van de koolwaterstoffen tot zogenaamde polymeren. De toepassingen waren, en zijn, legio, zoals in de textiel, in de cosmetica, in autobanden, de verpakkingsindustrie, de bouwwereld.

Maar inmiddels zijn we toch wel wat anders gaan aankijken, tegen die synthetische plastics. Afbraakproducten , in de vorm van microplastics, zijn overal, in de oceanen, op Antarctica, in vrijwel alle planten en dieren op aarde. En recent is gevonden dat in de menselijke hersenen ook zeker zo’n vijf gram aan microplastics aanwezig is. Bij demente patiënten is dat nog een factor vijf tot zes hoger. Duidt dat op schadelijke effecten? Daar is nog veel discussie over.

Daarbij spelen nog twee extra problemen met microplastics. De meeste microplastics ontstaan door verwering van synthetische polymeren, maar een kwart wordt direct geproduceerd als heel kleine korreltjes, de microbeads. Ze dienen als vul- en schuurstof in bijvoorbeeld cosmetica en tandpasta en in de industrie. Het tweede probleem is dat veel microplastics inmiddels verder worden afgebroken tot nog veel kleinere deeltjes, de nanoplastics, kleiner dan een duizendste millimeter. Zulke nanodeeltjes kunnen door darm en longweefsel dringen, en passeren ook de bloed-hersenbarrière. De schatting was dat in de oceanen zeker zo’n 200.000 ton aan microplastic rond zweeft. In een Nederlandse studie in juli van dit jaar werd aangetoond dat alleen al in de Noord-Atlantische oceaan nog tien keer zoveel nanoplastics zitten. Dat komt neer op 2,7 miljoen ton aan plastic, zowel in de diepte als aan de oppervlakte.

Deze voor de onderzoekers schokkende hoeveelheid werd aangetoond zowel aan de oppervlakte als op duizend meter diepte en valt volgens hen niet meer op te ruimen. Het verklaart wel waar de enorme plasticproductie op aarde gebleven is , want die kon tot nu toe niet worden teruggevonden. “Een groot deel blijkt nu als minuscule deeltjes in de oceaan te zweven”. De meeste microplastics bestaat uit afval van polyetheen, maar daarnaast veel andere verbindingen, van PET (van de PET-flessen) tot aan styreen-butadieen, oftewel kunstrubber. Vooral door de steeds zwaardere SUV’s komen van dat rubber giga-hoeveelheden micro-deeltjes in het milieu terecht.

Inmiddels zitten micro- en nanoplastics in ons drinkwater, in planten en dieren en heel veel van ons voedsel, in vis, honing en bier om maar wat te noemen. Heel veel deeltjes zweven inmiddels ook in de lucht. In nationale parken in het westen van de USA werd in 2020 neerslag van duizend ton plastic per jaar vastgesteld. Zijn die kleine plastic deeltjes schadelijk? We hebben nu alleen vermoedens, eerste aanwijzingen. In vissen en schelpdieren verstoren ze de voortplanting. Gronings onderzoek toonde aan dat longweefsel niet meer groeit door kleine nylon deeltjes. Waarschijnlijk hebben immuun cellen door nanoplastic moeilijkheden met hun afweerfunctie. Er bestaat een kans dat gevaarlijke virussen mee kunnen liften met de nanodeeltjes. Dit jaar werd een grote vergelijkende studie gepubliceerd over de aanwezigheid van microplastics in overleden personen. In acht jaar tijd nam de hoeveelheid deeltjes in lever en nieren, maar vooral ook in onze hersenen fors toe. En dramatisch was de toename in de hersenen van demente personen, omgerekend bevindt zich daarin zo’n 25 gram aan microplastics. Wat te doen?

Voor een deel heeft men enige hoop dat misschien micro-organismen onze troep kunnen opruimen, maar dat kan ook wel eens een illusie zijn. Omschakeling naar biologische polymeren, die wel wat duurder zijn maar in elk geval zonder schadelijke resten afbreekbaar lijkt toch wel heel logisch. Voor sommige, makkelijk vermijdbare toepassingen als de microbeads in cosmetica en tandpasta is een direct verbod onvermijdelijk. Er moet aan alternatieven hard worden gewerkt, de huidige toestand wordt onhoudbaar. Tenslotte moet verwerking van de enorme bergen afval nieuw worden overdacht, opruimen waar mogelijk en een volledige verbranding, met voor de zekerheid nog ultra filters lijkt de enige uitweg.

Vijf tips om microplastics te vermijden

1) Drink geen water uit plastic drinkflesjes; geef ook baby’s geen drinken uit plastic flessen

2) Gebruik geen plastic verpakking, neem liever papieren zakken en koop losse groenten

3) Protesteer bij de supermarkt tegen de doorgeslagen verpakkingswaan (zoals komkommers in een plastic condoom). Let op onnodige verpakking, en klaag daar over

4) Spoel groenten en fruit en voedsel af dat in plastic verpakt is

5) Gebruik geen tandpasta of cosmetica met microbeads

Blijf op de hoogte!

Wil je meer weten over de geheimen achter ons biologie en andere fascinerende natuur- en wetenschaps onderwerpen? Abonneer je dan op onze podcast en Substack via mennoenerwin.nl, en mis geen aflevering meer. Direct naar de podcast ? Link naar de podcast

Woensdag → nieuwe podcast online die overal te beluisteren is op alle podcast spelers maar ook op substack.

Zaterdag een nieuwsbrief NL met een uitgebreider verhaal over het onderwerp van deze week met 5 tips over het onderwerp in het nederlands

Zondag een engelse nieuwsbrief ENG over het onderwerp van de week.

Je kan zelf kiezen wat je in de mailbox krijgt nederlands engels of alleen de podcast ga naar je settings van substack en zet daar uit wat je niet meer wil ontvangen. Je kan ook alles uitzetten en toch lid blijven van onze substack en dat je dus geen mails meer krijgt.