Nieuwsbrief #190 Wat is dat ‘s avonds voor een schril gepiep rond het huis?
Nieuwsbrief over natuur en wetenschap
Wat is dat ‘s avonds voor een schril gepiep rond het huis?
Grote kans dat een huisspitsmuis in uw tuin rondloopt en zijn aanwezigheid kenbaar maakt. De huisspitsmuis is de meest voorkomende spitsmuis in ons land. Alleen op Vlieland en Terschelling moeten ze het zonder hen doen. Spitsmuizen zijn helemaal geen muizen, maar horen tot de insecteneters, net als de mol en de egel. Wat wel klopt is dat ze een spitse, en heel bewegelijke snuit hebben. Een andere, veel voorkomende collega is de bosspitsmuis, op het oog helemaal niet zo verschillend. Toch scheiden tientallen miljoenen jaren de beide soorten.
De één is een wittandspitsmuis van de onderfamilie Crocidurinae. Die spitsmuizen, behalve de huisspitsmuis bijvoorbeeld ook de veldspitmuis, zijn voornamelijk nachtactief. Als ze rusten kunnen ze vooral in de ochtend en in de winter hun lichaamstemperatuur laten zakken tot wel onder de 18 graden Celsius.
Deze soort dagelijkse winterslaap wordt torpor genoemd. De andere spitsmuizentak, zo’n 20 miljoen jaar ouder, zijn de roodtandspitsmuizen (onderfamilie Soricinae). Behalve de bosspitsmuis zijn dat in ons land de waterspitsmuis, de dwergspitsmuis (volwassen gewicht 5 gram!) en de tweekleurige bosspitmuis.
Deze dieren, met een oranje randje aan de scherpe tandjes, zijn altijd warm en actief, dag en nacht, in een doorgaand ritme van een uurtje actief en een uurtje rust
.
Spitsmuizen zijn kleine zoogdieren, geen spitsmuis in Nederland weegt meer dan 15 gram. Dat betekent dat ze een relatief grote warmte uitstraling hebben. Ze hebben een hoog zuurstofverbruik, een hele snelle hartslag (tot wel 1000 maal per minuut) en daarmee een hoog energieverbruik.
De lichaamstemperatuur van de roodtandspitsmuizen ligt bij 38.5 graden, die van de wittandspitsmuizen zo’n twee graden lager. Al met al leven spitsmuizen behoorlijk intensief, en daarmee ook zelden langer dan een jaar of twee.
Het is daarbij toch wel een heel bijzonder fenomeen dat er twee zo totaal verschillende strategieën zijn ontstaan om aan die hoge stofwisselingsopgaven te voldoen. Of het hele etmaal door actief blijven. Of juist een uitgesproken nachtritme waarbij de dieren tijdens een deel van de dag de lichaamstemperatuur meer dan vijftien graden laten zakken. En dat zijn beiden al tientallen miljoenen jaren succesvolle aanpakken gebleken.
Het beeld dat spitsmuizen primitieve zoogdieren zouden zijn is duidelijk verkeerd. Ze ontstonden pas dertig miljoen jaar nadat de dinosauriërs van de aarde verdwenen waren. En weliswaar hebben tijdens de dinotijd alleen kleine “spitsmuis-achtige zoogdieren overleefd door te schuilen in de nacht. Maar die waren zoals we nu weten absoluut niet verwant aan “onze” spitsmuizen.
Spitsmuizen eten naast zaden vooral dierlijk voedsel zoals spinnen, slakken, pissebedden, wormen en insecten. Daarbij inbegrepen ook de larven van insecten, zoals emelten, de ondergronds levende larven van langpootmuggen. Maar ook voor een jonge muis of een kleine kikker schrikken ze niet terug.
De waterspitsmuis, met een mooie donkere vacht, leeft altijd in de nabijheid van water en heeft ook vis op het menu. Al met al eten spitsmuizen al gauw per dag hun lichaamsgewicht aan voedsel. Ze hebben een beperkt aantal roofvijanden.
Voornamelijk bosuilen en kerkuilen, en ook steenmarters en vossen en misschien ook wel de wolf zullen wel eens een spitsmuis pakken. Veel dieren schrikt de scherpe geur van spitsmuizen af. Katten zullen ze wel vangen en doden, maar nooit opeten. Eerder brengen ze die naar hun bazen, als cadeau. Daarvoor worden ze zelden bedankt.
De schrille tonen die spitsmuizen produceren (ze gebruiken zelfs heel hoge frequenties voor echolocatie) zullen denkt men vooral voor de onderlinge communicatie gebruikt worden. En misschien ook wel als waarschuwing: pas op, katten in zicht. Of hun baas.
🌳 Tip voor de waarneming van spitsmuizen:
1️⃣ Spits vooral ’s nachts de oren. Pas op, vangen en doden van de bij wet beschermde spitsmuizen is voor mensen verboden
Blijf op de hoogte!
Wil je meer weten over de geheimen achter ons biologie en andere fascinerende natuur- en wetenschaps onderwerpen? Abonneer je dan op onze podcast en Substack via mennoenerwin.nl, en mis geen aflevering meer. Direct naar de podcast ? Link naar de podcast
Woensdag → nieuwe podcast online die overal te beluisteren is op alle podcast spelers maar ook op substack.
Zaterdag een nieuwsbrief NL met een uitgebreider verhaal over het onderwerp van deze week met 5 tips over het onderwerp in het nederlands
Zondag een engelse nieuwsbrief ENG over het onderwerp van de week.
Je kan zelf kiezen wat je in de mailbox krijgt nederlands engels of alleen de podcast ga naar je settings van substack en zet daar uit wat je niet meer wil ontvangen. Je kan ook alles uitzetten en toch lid blijven van onze substack en dat je dus geen mails meer krijgt.
