🦌 Vliegensvlugge rendieren
🌿 Even vertragen
Elke week kijken we met verwondering naar de natuur en de wetenschap erachter.
Soms dichtbij, soms aan de rand van de wereld.
Altijd met de vraag: wat gebeurt hier eigenlijk — en waarom?
🦴 Vliegensvlugge rendieren
Nee, natuurlijk kunnen rendieren niet vliegen.
Door een Brits gedicht uit 1823 dachten — en denken — veel mensen van wel. Sinds een aantal jaren staan er in de kersttijd bovendien veel led-verlichte rendieren bewegingsloos in de voortuin. Dat doet ze geen recht, want rendieren kunnen snel zijn. Heel snel zelfs.
Ze halen snelheden tot 80 kilometer per uur. Sommige ondersoorten leggen jaarlijks meer dan 5.000 kilometer af. Het zijn superspecialisten in het trotseren van kou en leven in de winter vrijwel uitsluitend van korstmossen onder de sneeuw.
Zo’n twee miljoen jaar geleden splitsten rendieren zich af van andere hertachtigen. Oorspronkelijk leefden ze op hoge bergweiden, maar tegenwoordig komen er rondom de noordpool een tiental ondersoorten voor, in noordelijke bossen en in de open toendra.
❄️ Leven met de seizoenen
De aanpassingen van rendieren aan de seizoenen zijn opmerkelijk.
In zomer en winter veranderen ze de samenstelling van hun ogen en hun hoeven, en ze geven zelfs hun 24-uursritme op.
Rendieren zijn bovendien de enige hertensoort waarin zowel mannetjes als vrouwtjes een gewei dragen. Ze leven in kuddes die kunnen oplopen tot 50.000 dieren. Het is ook de enige hertensoort die is gedomesticeerd, vooral vanwege vlees en huid, en als trekdier.
Maar vliegen… dat blijft een mythe
.
🌱 Zomer: overvloed en beweging
Vooral de toendrarendieren worden blootgesteld aan extreme omstandigheden. In de zomer profiteren ze van alles wat de vegetatie te bieden heeft. Ze eten dan gras, kruiden, bladeren, takjes, bast en bloemen — en, als die beschikbaar zijn, ook waterplanten.
Rendieren zijn goede zwemmers. Dat helpt niet alleen bij het oversteken van rivieren, maar ook om lastige insecten en parasieten te ontwijken.
In deze periode hebben hun hoeven sponzige voetkussentjes, waarmee ze zich soepel over uiteenlopende ondergronden kunnen voortbewegen.
🧊 Winter: scherpte en overleving
In de winter verdwijnen die zachte kussentjes. Dan hebben rendieren juist de scherpe randen van hun hoeven nodig om ijs en sneeuw weg te krabben, op zoek naar hun belangrijkste voedselbron: korstmossen.
Korstmossen — een bijzondere samenlevingsvorm van schimmels en groene algen — zijn in deze periode vrijwel het enige beschikbare voedsel.
De neus van het rendier is in de winter extra doorbloed en daardoor beter beschermd tegen de kou. Met een infraroodcamera zie je dat letterlijk: de neus kleurt rood.
👁️ Ogen voor een extreme wereld
De extreme lichtomstandigheden boven de poolcirkel vragen om speciale, seizoensgebonden aanpassingen van de ogen.
In de zomer zijn rendierenogen goudoranje, in de winter eerder blauw. Achter het netvlies bevindt zich in de zomer een geel weefsellaagje dat werkt als een zonnebril tegen het felle, continue zonlicht.
In de winter verandert dit tapetum lucidum — letterlijk “lichtend tapijt” — in een blauwe laag. Daarmee kunnen rendieren ultraviolet licht waarnemen. Zo onderscheiden ze korstmossen, die uv-licht absorberen, van sneeuw, die het juist reflecteert. Dat uv-licht helpt hen bovendien om roofdieren, zoals ijsberen, beter te zien in de donkere poolnacht.
⏰ Een klok die wordt uitgezet
In 2005 verscheen in het tijdschrift Nature een onderzoek naar het activiteitspatroon van rendieren in Noord-Noorwegen en op Spitsbergen. Niet toevallig werd het artikel vlak voor kerst gepubliceerd.
De conclusie was verrassend: rendieren blijken in zowel de zomer als de winter hun biologische klok uit te schakelen. Ze vertonen dan geen dag-nachtritme meer, in tegenstelling tot het voorjaar en de herfst.
Het in stand houden van zo’n ritme blijkt een onnodige energie-uitgave. Voedsel is er altijd, vijanden ook, en het contact met soortgenoten buiten de kudde is minimaal.
💤 Slapen tijdens het herkauwen
Een recent vervolgonderzoek uit Tromsø liet zien dat rendieren in de zomer tijdens het herkauwen diepe slaap kunnen vertonen.
Dat roept vragen op.
Hoe zit dat bij andere dieren?
En bij ons?
Kunnen wij, net als het rendier, werk en slaap combineren?
🎧 Luister verder
Deze nieuwsbrief hoort bij onze wekelijkse podcast, waarin we dit onderwerp verder uitdiepen — met context, verwondering en af en toe een zijpad.
👉 Beluister de aflevering in je favoriete podcastapp.
📬 Blijf meewandelen
Vond je dit interessant?
Dan ben je van harte welkom om deze nieuwsbrief te blijven ontvangen.
Elke week een nieuw verhaal over natuur, wetenschap en hoe die twee ons dagelijks leven raken.
👉 Inschrijven kan via🌿 mennoenerwin.nl
(Gratis, en je kunt je altijd weer uitschrijven.)
Tot volgende week,
Menno & Erwin
Blijf op de hoogte!
Wil je meer weten over de geheimen achter ons biologie en andere fascinerende natuur- en wetenschaps onderwerpen? Abonneer je dan op onze podcast en Substack via mennoenerwin.nl, en mis geen aflevering meer. Direct naar de podcast ? Link naar de podcast
Woensdag → nieuwe podcast online die overal te beluisteren is op alle podcast spelers maar ook op substack.
Zaterdag een nieuwsbrief NL met een uitgebreider verhaal over het onderwerp van deze week met 5 tips over het onderwerp in het nederlands
Zondag een engelse nieuwsbrief ENG over het onderwerp van de week.
Je kan zelf kiezen wat je in de mailbox krijgt nederlands engels of alleen de podcast ga naar je settings van substack en zet daar uit wat je niet meer wil ontvangen. Je kan ook alles uitzetten en toch lid blijven van onze substack en dat je dus geen mails meer krijgt.
Speciale December actie tot 1 jan 2026 jaar jaar abonnement voor 89,95 euro. incl Gratis Wandeldagboek t.w.v. 24,95+4,95 bezorgkosten.